Antibiotica zijn geneesmiddelen die specifiek ontwikkeld zijn om bacteriële infecties te bestrijden. Deze medicijnen werken door bacteriën te doden of hun groei te remmen, waardoor het lichaam de kans krijgt om de infectie te overwinnen. Het werkingsmechanisme van antibiotica is gericht op specifieke processen in bacteriecellen, zoals het verstoren van de celwand, het blokkeren van eiwitproductie of het remmen van DNA-replicatie.
Een cruciaal onderscheid dat patiënten moeten begrijpen is het verschil tussen bacteriële en virale infecties. Bacteriële infecties worden veroorzaakt door bacteriën en kunnen effectief behandeld worden met antibiotica. Virale infecties daarentegen worden veroorzaakt door virussen en reageren niet op antibiotische behandeling. Virussen hebben een geheel andere structuur dan bacteriën en vermenigvuldigen zich binnen gastheercellen, waardoor antibiotica geen effect hebben.
Het juiste gebruik van antibiotica is essentieel voor een succesvolle behandeling. Dit betekent het volledige voorgeschreven kuur afmaken, zelfs wanneer symptomen verbeteren, en antibiotica alleen gebruiken op voorschrift van een arts. Verkeerd gebruik kan leiden tot antibioticaresistentie, waarbij bacteriën ongevoelig worden voor behandeling.
In België zijn verschillende klassen antibiotica beschikbaar, elk met specifieke toepassingen en werkingsmechanismen. Alle antibiotica zijn voorschriftplichtige medicijnen die alleen door een arts kunnen worden voorgeschreven na zorgvuldige diagnose.
De keuze voor een specifiek antibioticum hangt af van verschillende factoren, waaronder het type bacterie, de locatie van de infectie, eventuele allergieën van de patiënt en lokale resistentiepatronen. In België volgen artsen richtlijnen voor rationeel antibioticagebruik om effectiviteit te waarborgen en resistentie te voorkomen.
Antibiotica worden uitsluitend voorgeschreven door artsen voor de behandeling van bacteriële infecties. Het is belangrijk om te begrijpen dat antibiotica niet werkzaam zijn tegen virale infecties zoals verkoudheid of griep.
Bij bacteriële luchtweginfecties zoals acute bronchitis of longontsteking kunnen antibiotica noodzakelijk zijn. Symptomen zoals aanhoudende hoest met gekleurde sputum, koorts en ademhalingsmoeilijkheden kunnen duiden op een bacteriële infectie die antibiotische behandeling vereist.
Urineweginfecties worden vaak veroorzaakt door bacteriën en reageren goed op antibiotische behandeling. Klachten zoals branderig gevoel bij het plassen, frequente aandrang en troebele urine zijn typische symptomen waarbij uw arts antibiotica kan voorschrijven.
Bacteriële huidinfecties zoals cellulitis, impetigo of geïnfecteerde wonden vereisen vaak antibiotische behandeling. Dit kan zowel lokaal via crèmes en zalven als systemisch via tabletten of injecties gebeuren, afhankelijk van de ernst van de infectie.
Niet alle oor- en keelontstekingen vereisen antibiotica, maar bij bacteriële infecties zoals streptokokken keelontsteking of acute middenoorontsteking kan antibiotische behandeling noodzakelijk zijn om complicaties te voorkomen.
Tandabcessen en andere bacteriële infecties in de mondholte kunnen ernstige complicaties veroorzaken indien niet behandeld. Antibiotica worden vaak voorgeschreven in combinatie met tandheelkundige behandeling om de infectie onder controle te krijgen.
Uw arts beoordeelt zorgvuldig of antibiotica nodig zijn op basis van uw symptomen, lichamelijk onderzoek en eventueel laboratoriumonderzoek. In België volgen artsen strikte richtlijnen om antibioticumresistentie tegen te gaan en zorgen zij ervoor dat alleen de juiste patiënten antibiotica krijgen.
Het correct gebruik van antibiotica is cruciaal voor een succesvolle behandeling en het voorkomen van resistentie. Volg altijd nauwkeurig de instructies van uw arts en apotheker.
Neem antibiotica precies zoals voorgeschreven door uw arts. Verander nooit zelf de dosering, stop niet vroegtijdig en neem geen antibiotica die aan iemand anders zijn voorgeschreven. Elke infectie vereist een specifiek antibioticum in de juiste dosering.
Ook al voelt u zich beter, het is essentieel om de volledige kuur af te maken. Het vroegtijdig stoppen kan ervoor zorgen dat bacteriën overleven en resistent worden tegen het antibioticum, waardoor toekomstige behandelingen minder effectief worden.
Respecteer de voorgeschreven intervallen tussen doses. Of dit nu éénmaal, tweemaal of driemaal daags is, probeer de medicatie op ongeveer hetzelfde tijdstip elke dag in te nemen om een constante spiegel in uw bloed te behouden.
Sommige antibiotica moeten op een lege maag worden ingenomen, andere juist bij het eten. Uw apotheker zal u hierover informeren. Over het algemeen geldt:
Indien u een dosis vergeet, neem deze dan in zodra u het zich herinnert, tenzij het bijna tijd is voor de volgende dosis. Neem nooit een dubbele dosis om een gemiste dosis te compenseren. Raadpleeg uw apotheker bij twijfel over de juiste handelswijze.
Bewaar antibiotica op een koele, droge plaats, meestal bij kamertemperatuur, tenzij anders aangegeven. Sommige vloeibare antibiotica moeten in de koelkast bewaard worden. Controleer altijd de vervaldatum en gebruik nooit verlopen antibiotica. Resterende antibiotica kunnen worden ingeleverd bij uw apotheek voor veilige vernietiging.
Antibiotica kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken die meestal mild en tijdelijk zijn. De meest voorkomende klachten zijn maag-darmgerelateerd en omvatten:
Daarnaast kunnen andere bijwerkingen optreden zoals duizeligheid, hoofdpijn, huiduitslag, jeuk of veranderingen in smaak. Deze klachten verdwijnen meestal na het beëindigen van de antibioticakuur. Neem contact op met uw arts als de bijwerkingen aanhouden of verergeren.
Allergische reacties op antibiotica kunnen variëren van mild tot levensbedreigend. Milde reacties manifesteren zich vaak als huiduitslag, jeuk of roodheid. Ernstige allergische reacties (anafylaxie) kunnen ademhalingsmoeilijkheden, zwelling van gezicht, lippen, tong of keel, en een snelle hartslag veroorzaken. Stop onmiddellijk met het antibioticum en zoek acute medische hulp bij tekenen van een ernstige allergische reactie.
Antibiotica kunnen interageren met andere medicijnen, wat de effectiviteit kan beïnvloeden of bijwerkingen kan versterken. Belangrijke interacties treden op met bloedverdunners, anticonceptiepillen, diabetes medicatie en bepaalde hartritmemedicijnen. Informeer altijd uw arts of apotheker over alle medicijnen, voedingssupplementen en kruidenpreparaten die u gebruikt.
Niet alle antibiotica zijn veilig tijdens zwangerschap en borstvoeding. Sommige kunnen schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de foetus of kunnen via moedermelk aan de baby worden doorgegeven. Uw arts zal zorgvuldig de risico's en voordelen afwegen en indien nodig een veilig alternatief voorschrijven. Meld altijd een (mogelijke) zwangerschap of borstvoeding aan uw zorgverlener.
Neem onmiddellijk contact op met uw arts of ga naar de spoeddienst bij de volgende symptomen: hoge koorts, bloed in de ontlasting, aanhoudende of ernstige diarree (mogelijk teken van een C. difficile-infectie), geelverkleuring van huid of ogen, donkere urine, aanhoudende buikpijn, of tekenen van een allergische reactie.
Antibioticaresistentie ontstaat wanneer bacteriën zich aanpassen en evolutionair ontwikkelen om te overleven ondanks de aanwezigheid van antibiotica die hen normaal zouden doden of hun groei zouden remmen. Dit betekent dat infecties moeilijker te behandelen worden, langer kunnen duren, en kunnen leiden tot ernstigere complicaties, langere ziekenhuisopnames en in sommige gevallen zelfs overlijden.
Onjuist gebruik van antibiotica is de hoofdoorzaak van toenemende resistentie. Dit omvat het niet volledig afmaken van een voorgeschreven kuur, zelfmedicatie met restanten of andermans antibiotica, gebruik van antibiotica bij virale infecties waar ze niet effectief zijn, en het onnodig gebruik van breed-spectrum antibiotica. In België is het daarom verplicht dat antibiotica alleen op voorschrift verkrijgbaar zijn.
Verantwoord gebruik begint bij zowel zorgverleners als patiënten. Als patiënt kunt u bijdragen door:
De beste manier om antibioticaresistentie tegen te gaan is het voorkomen van infecties. Dit kan door regelmatig handen wassen, vaccinaties op tijd te laten uitvoeren, veilige voedselbereiding, en het vermijden van contact met zieke personen wanneer mogelijk. In ziekenhuizen en zorginstellingen zijn strikte hygiëneprotocollen essentieel om de verspreiding van resistente bacteriën te voorkomen.
Onderzoekers werken aan nieuwe strategieën om bacteriële infecties te bestrijden, waaronder de ontwikkeling van nieuwe antibiotica, alternatieve therapieën zoals fagentherapie, verbeterde sneldiagnostiek om gerichter te kunnen behandelen, en antimicrobiële peptiden. Beleid op nationaal en internationaal niveau richt zich op het beperken van onnodig antibioticagebruik en het stimuleren van onderzoek naar nieuwe behandelingen.
Door bewust en zuinig om te gaan met antibiotica, draagt u bij aan het behoud van deze levensreddende medicijnen voor toekomstige generaties. Gebruik antibiotica alleen wanneer noodzakelijk en precies volgens voorschrift. Bij twijfel over uw behandeling of symptomen, raadpleeg altijd uw huisarts of apotheker. Samen kunnen we de effectiviteit van antibiotica beschermen voor zowel uw gezondheid als die van de hele gemeenschap.
