Depressie is een ernstige mentale aandoening die gekenmerkt wordt door aanhoudende gevoelens van verdriet, hopeloosheid en verlies van interesse in dagelijkse activiteiten. Symptomen omvatten onder andere veranderingen in slaappatronen, eetlust, concentratieproblemen en vermoeidheid. Stemmingsstoornissen vormen een bredere categorie van psychische aandoeningen waarbij de stemming significant wordt beïnvloed.
Er bestaan verschillende vormen van stemmingsstoornissen, waaronder majeure depressieve stoornis, dysthyme stoornis en seizoensgebonden affectieve stoornis. Bipolaire stoornis, ook bekend als manisch-depressieve stoornis, wordt gekenmerkt door extreme schommelingen tussen depressieve episodes en manische of hypomanische periodes waarbij verhoogde energie, euforie en impulsief gedrag optreden.
In België zijn verschillende antidepressiva beschikbaar voor de behandeling van depressie en stemmingsstoornissen. De meest voorgeschreven medicijnen zijn:
Farmacologische behandeling wordt geïndiceerd bij matige tot ernstige depressie, terugkerende depressieve episodes of wanneer psychotherapie alleen onvoldoende effect heeft. De combinatie van medicatie met psychotherapie toont vaak de beste resultaten. Belangrijke bijwerkingen kunnen misselijkheid, hoofdpijn en seksuele disfunctie omvatten. Voorzichtigheid is geboden bij zwangerschap, borstvoeding en bij patiënten met hartproblemen.
Angststoornissen behoren tot de meest voorkomende mentale aandoeningen in België. Gegeneraliseerde angststoornis wordt gekenmerkt door persistente, buitensporige zorgen over verschillende aspecten van het dagelijks leven. Sociale angststoornis manifesteert zich als intense angst voor sociale situaties en beoordeling door anderen.
Paniekstoornis kenmerkt zich door plotselinge, intense angstaanvallen gepaard met fysieke symptomen zoals hartkloppingen, zweten en ademhalingsproblemen. Agorafobie houdt verband met angst voor plaatsen of situaties waaruit ontsnappen moeilijk zou zijn. Specifieke fobieën richten zich op bepaalde objecten of situaties zoals hoogtes, dieren of medische procedures.
Voor de behandeling van angststoornissen zijn in België verschillende medicijnen beschikbaar. Benzodiazepines zoals Lorazepam, Alprazolam en Diazepam bieden snelle verlichting maar zijn vooral geschikt voor kortetermijngebruik vanwege het risico op afhankelijkheid. SSRI's worden vaak voorgeschreven voor langetermijnbehandeling van angststoornissen omdat ze effectief zijn en een beter veiligheidsprofiel hebben.
Bètablokkers kunnen nuttig zijn voor het beheersen van fysieke angstsymptomen zoals trillen en hartkloppingen, vooral in prestatiegerichte situaties. Buspiron vormt een alternatief voor patiënten die niet geschikt zijn voor benzodiazepines of SSRI's, hoewel het enkele weken kan duren voordat het volledige effect merkbaar is.
Slaapproblemen komen steeds vaker voor in de Belgische bevolking en kunnen een significante impact hebben op de levenskwaliteit. Insomnie, gekenmerkt door moeite met inslapen of doorslapen, treft ongeveer één op de drie volwassenen. Doorslaapmoeite manifesteert zich door frequent wakker worden tijdens de nacht en vroeg ontwaken met onmogelijkheid om opnieuw in slaap te vallen.
Slaapcyclusstoornissen ontstaan wanneer het natuurlijke dag-nachtritme verstoord raakt, vaak door shift werk, jetlag of onregelmatige slaapgewoonten. Nachtmerries en nachtangsten komen vooral voor bij kinderen, maar kunnen ook volwassenen beïnvloeden en leiden tot slaapvermijding en chronische vermoeidheid.
In België zijn verschillende slaapmedicaties beschikbaar via voorschrift en vrije verkoop. Z-drugs zoals Zolpidem en Zopiclone behoren tot de meest voorgeschreven slaapmiddelen en werken snel en effectief voor korttermijngebruik. Melatonine supplementen zijn beschikbaar zonder voorschrift en helpen bij het reguleren van het natuurlijke slaap-waakritme.
Korttermijnbehandeling met slaapmedicatie is meestal beperkt tot 2-4 weken om afhankelijkheid te voorkomen. Langetermijngebruik van Z-drugs brengt risico's met zich mee zoals tolerantie, afhankelijkheid en geheugenklachten. Geleidelijke afbouw onder medisch toezicht is essentieel bij langdurig gebruik.
Slaaphygiëne vormt de basis van elke slaapbehandeling en omvat regelmatige bedtijden, beperking van cafeïne en alcohol, en een rustige slaapomgeving. Niet-medicamenteuze aanpakken zoals cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) tonen vaak duurzamere resultaten dan medicatie alleen.
ADHD is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die zowel kinderen als volwassenen treft. Bij kinderen manifesteren symptomen zich door onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit die het functioneren op school en thuis belemmeren. Volwassen ADHD wordt steeds vaker gediagnosticeerd en kan leiden tot problemen op het werk, in relaties en bij dagelijkse taken.
Concentratieproblemen uiten zich in moeite met focus behouden, taken afmaken en organisatie. Impulsiviteit resulteert in overhaaste beslissingen, onderbreken van gesprekken en risicogedrag. Diagnose vereist uitgebreide evaluatie door gespecialiseerde zorgverleners en moet voldoen aan strikte DSM-5 criteria.
Stimulantia vormen de eerste keuze behandeling voor ADHD in België. Methylfenidaat, verkrijgbaar onder merknamen zoals Rilatine en Concerta, verhoogt dopamine en noradrenaline in de hersenen. Dexamfetamine is een alternatief stimulans voor patiënten die niet reageren op methylfenidaat.
Niet-stimulantia zoals Atomoxetine bieden een optie voor patiënten met contra-indicaties voor stimulantia of bij onvoldoende respons. Deze medicatie werkt geleidelijker maar heeft minder bijwerkingen op slaap en eetlust.
Dosering begint laag en wordt geleidelijk opgebouwd onder medisch toezicht. Regelmatige controles zijn essentieel om effectiviteit te beoordelen en bijwerkingen zoals verminderde eetlust, slaapproblemen of stemmingsveranderingen te monitoren.
Psychotische stoornissen zijn complexe aandoeningen die zich kenmerken door een verstoring van het realiteitsbesef. Hallucinaties, waarbij patiënten dingen horen, zien of voelen die er niet zijn, komen frequent voor. Auditieve hallucinaties zijn het meest voorkomend, vooral het horen van stemmen. Wanen zijn valse overtuigingen die hardnekkig volgehouden worden ondanks tegenbewijs. Deze kunnen paranoïde van aard zijn, zoals achtervolgingswanen, of grootheidsideeën bevatten.
Schizofrenie is de bekendste psychotische stoornis en beïnvloedt ongeveer 1% van de bevolking. Naast positieve symptomen zoals hallucinaties en wanen, kunnen ook negatieve symptomen optreden zoals sociale terugtrekking, verminderde emotie-expressie en concentratieproblemen. Acute psychotische episodes vereisen vaak onmiddellijke medische interventie en kunnen triggered worden door stress, druggebruik of het stoppen van medicatie.
De behandeling van psychotische stoornissen steunt hoofdzakelijk op antipsychotica medicatie. Er bestaan twee hoofdcategorieën:
Bijwerkingenbeheer is cruciaal en omvat monitoring van gewichtstoename, metabole parameters en bewegingsstoornissen. Regelmatige controles door de behandelend arts zijn essentieel voor optimale therapieresultaten.
Dementie is een progressieve aandoening die het dagelijks functioneren ernstig beïnvloedt. Alzheimer ziekte is de meest voorkomende vorm en wordt gekenmerkt door geheugenachteruitgang, desoriëntatie en persoonlijkheidsveranderingen. De ziekte ontstaat door ophoping van eiwitafzettingen in de hersenen die zenuwcellen beschadigen.
Vasculaire dementie ontstaat door problemen met de bloedtoevoer naar de hersenen, vaak als gevolg van beroertes of andere vaatproblemen. Lewy body dementie kenmerkt zich door fluctuerende cognitieve achteruitgang, visuele hallucinaties en parkinsonachtige bewegingssymptomen.
Hoewel genezing niet mogelijk is, kunnen medicaties de symptomen vertragen en de kwaliteit van leven verbeteren:
Ondersteunende zorg speelt een centrale rol, inclusief cognitieve stimulatie, dagstructuur en begeleiding van familie. Vroege diagnose en behandeling kunnen het ziekteverloop positief beïnvloeden en de zelfstandigheid langer behouden.
